Filosofiekalender 2008 (4)

‘Si c’est ici le meilleur des mondes possibles, que sont donc les autres ?’ (Voltaire, Candide , 1759) [‘Als dit de best mogelijke wereld is, hoe zijn de anderen dan?’]

In Candide rekent Voltaire af met het filosofische optimisme van Leibniz. Candide – de hoofdpersoon – heeft een leermeester die ervan overtuigd is dat we in de best mogelijke wereld leven. In het begin kan Candide dat gemakkelijk geloven. Hij groeit op in een prachtig kasteel en het ontbreekt hem aan niets. Maar idylles bestaan niet. Hij kust de dochter van de baron en wordt uit het kasteel verbannen. Daarna gaat het snel bergafwaarts en wordt hij vervolgd en afgeranseld. Op de dag dat de aardbeving in Portugal plaatsvindt die aan tienduizenden het leven kost, vraagt hij zich wanhopig af hoe andere werelden eruit kunnen zien als dit de best mogelijke wereld is.
Voltaire was in zijn jonge jaren een optimist, maar wendingen in zijn leven en catastrofes in zijn eeuw, hebben zijn ogen geopend voor het menselijk lijden en voor de gevaren die altijd op de loer liggen. Toch is Candide geen pessimistisch boek, want het toont het menselijke vermogen de ergste rampen te overleven en zelfs gelukkig te zijn in een wereld vol oorlog en wreedheid.