Filosofiekalender 2008 (20)

Memento mori,  Latijnse spreuk.

De uitspraak ‘Memento mori’ betekent letterlijk ‘Gedenk te sterven’ of vrijer vertaald ‘Denk eraan dat u sterfelijk bent.’ Het werd in Romeinse tijden vooral gebruikt om grootheidswaan te ontkrachten. Als een veldheer na een overwinning in parade door Rome liep, was het de traditie dat een slaaf hem eraan herinnerde dat deze veldheer ook maar een mens was. ‘Vergeet niet, dat je zal sterven,’ zei deze slaaf, ‘dat je een mens bent.’
Later heeft het Christendom een andere betekenis aan de uitspraak gegeven. ‘Memento Mori’ predikt dat het echte leven pas na de dood begint en dat je tijdens je leven die dood nooit moet vergeten. In deze betekenis is het een tegenhanger van Carpe Diem (pluk de dag), een uitspraak die juist zegt dat het leven kort is en je maar beter van iedere dag kunt genieten.
Vanuit de Christelijke opvatting is er een categorie kunstwerken ontstaan. Een ‘memento mori’ in de kunst duidt op een schilderij of beeld dat mensen eraan herinnert dat ze sterfelijk zijn.