Filosofie Scheurkalender 2004 (9)

‘Cadavre Exquis’  (De surrealisten, 1924-1969)

De surrealisten (o.a. André Breton, René Magritte, Salvador Dali, Man Ray, Marcel Duchamp en Max Ernst) protesteerden met hun kunst tegen de tirannie van de rede. Ze stelden voor om de door de rede beperkte realiteit te verruimen met dromen en het onbewuste.
De grondlegger van de surrealisten, André Breton, gebruikte de psychoanalyticus Sigmund Freud als belangrijkste inspiratiebron. Freud bedacht een methode om het bewustzijn van een patiënt tijdelijk uit te schakelen, zodat het onbewuste aan het woord kon zijn. Freud noemde dit  ‘vrije associatie’ en het hield in dat patiënten adhoc ongecontroleerde woordstromen moesten opdreunen.
De surrealisten verzonnen op basis daarvan verschillende associatieve woordspelletjes en technieken. De bekendste heet cadavre exquis, naar de eerste zin die in dit spel ontstond: ‘Le cadavre exquis boira le vin nouveau’ (Het voortreffelijke kadaver zal de nieuwe wijn drinken). Het spel ging als volgt: men vouwde een vel papier op zo’n manier dat steeds slechts één deel zichtbaar was. Vervolgens schilderde of schreef iedere deelnemer iets op het papier zonder te weten wat de anderen voor hem hadden gemaakt of geschreven. Het resultaat was een surrealistische tekst of tekening.