Werther

De afgelopen weken woonde ik in de Duitse bibliotheek, een kamer in het huis van mijn agente waar haar Duitstalige en de uit het Duits vertaalde literatuur staat. Een hoge wand vol Goethe en Brecht, Mann en Kafka, Nietzsche en Grass. Jaloersmakend. Niet alleen omdat zij deze mooie collectie bezit, maar vooral omdat zij er waarschijnlijk een groot deel van heeft gelezen. Ondanks mijn boekenhonger heb ik helaas nog maar een fractie gelezen van wat er bestaat.
In een poging een stukje van mijn achterstand weg te werken las ik Het lijden van de jonge Werther, een boek waarover ik zoveel had gehoord, dat ik altijd had aangenomen dat ik het zelf ook gelezen had, wat dus niet zo bleek te zijn. Op de middelbare school las ik Faust – en daarna moesten we Goethe al weer laten rusten. En op de universiteit zat Goethe evenmin in het pakket. Wij lazen de Russen en vanuit daar gingen we direct door naar de wereldliteratuur van Pamuk. Onze Duitse buren waren misschien te dichtbij, hoewel dat geen argument kon zijn, want van Amerikaanse literatuur kregen we ook nauwelijks iets mee. Hoe is het mogelijk dat je na vier jaar literatuurwetenschap nog nooit van Kerouac hebt gehoord? (Omdat ik zeker wilde zijn, dat dit gat in mijn educatie niet aan mijn eigen selectieve interesse te wijten was, heb ik drie medestudenten aan de tand gevoeld – ook zij herinnerden zich niet ooit iets over The Beat Generation gehoord te hebben).
Maar waar was ik: Goethe, de jonge Werther. Iedereen kent het verhaal van de romantische ziel die niet meer leven wil omdat de vrouw aan wie hij zijn hart heeft verloren al van iemand anders is. Heb ik nog iets aan zo’n verhaal? Ja! Het is nog steeds geloofwaardig, ontroerend, zielsverheffend. Het doet mij terugverlangen naar een tijd waarin schrijvers niet veroordeeld werden als zij open en bloot over gevoelens schreven. Een tijd waarin een romantisch fragment niet laatdunkend vergeleken werd met een stuiverroman. Een tijd waarin je dit kon schrijven en applaus kon verwachten: ‘Ik begrijp soms niet hoe een ander haar kan liefhebben, haar liefhebben mag, waar ik haar zo uitsluitend, zo innig, zo volledig liefheb, niets anders ken, noch weet, noch heb dan haar!’
En Werthers situatie is nog steeds actueel, luister maar naar wat Elliott Smith zingt in het nummer Twillight; ‘I’ll be nice to you, I can make it through, but you’re already somebody’s baby. I could make you smile, if you stay a while, but how long will you stay with me baby?’
Werther is van alle tijden.