Schrijven en engagement: wat te doen met 9/11

Als ik er niet over schrijf, ontken ik dat het onderwerp me bezig houdt.
Als ik er wel over schrijf, draag ik bij aan de overdreven aandacht ervoor.
Als ik er niet over schrijf, lijk ik te bevestigen wat ik zou willen ontkennen.
Als ik er wel over schrijf, ben ik gedwongen mijn standpunt te verwoorden.

In het artikel van Rob Schouten – ‘Nederlandse schrijvers mijden maatschappelijk engagement’ (Trouw, 4/9/11) – voelde ik mij aangesproken. Ik ben immers een Nederlandse schrijver en ik heb niet over de aanslagen in New York geschreven. Maar is dat het bewijs dat ik maatschappelijk engagement mijd?

‘Misschien achtten Nederlandse schrijvers zich wel ontslagen van de plicht er ook zoveel aandacht aan te besteden, nu hun Amerikaanse collega’s het onderwerp zo nadrukkelijk uitputten,’ schrijft Schouten. Ik kan dat niet beamen. Ik kies doorgaans een onderwerp waarover ik iets kan en wil zeggen en waartoe ik mij geroepen voel. De publicatie van een stapel andere romans over precies hetzelfde onderwerp houdt mij dan niet tegen, want ik vertrouw erop dat niemand precies hetzelfde zal schrijven.
Maar dat ik niet over 9/11 heb geschreven wil niet zeggen dat ik de gebeurtenissen per se vermijd. Het wil alleen zeggen dat andere onderwerpen voorrang kregen. Soms schrijf ik ergens over uit eigen preoccupatie, dat geef ik toe, maar soms ook in de hoop dat een goed geschetst portret bijdraagt aan het zelfbegrip van een generatie of gemeenschap.
Politiek-maatschappelijke betrokkenheid kan zich op allerlei manieren tonen. De afwezigheid van een grote Nederlandse post 9/11 roman bewijst niet dat schrijvers navelstaarders zijn. En dat het voor een Amerikaan (en dan zeker een New Yorker) urgenter is om over de aanslagen te schrijven, lijkt me evident. Ik ben niet de eerste die betwijfelt of 9/11 ook voor Europa een echte breuklijn is.

Zoals wel vaker was het artikel gelukkig genuanceerder dan de kop. Tot slot erkent Schouten dat het ‘laten zien dat het kwaad niet alleen van buiten komt en dat wij zelf ook niet vrij van smetten zijn’ gezien kan worden als een bescheiden spoor van 9/11. Maar dan vraag ik: die boodschap hebben we toch ook voor 9/11 al gehoord?