On roule pour vous

Het is een eigenaardige traditie, een auteur achter zijn bureau vandaan te vissen, of in dit geval uit zijn reizen te halen, en op een podium te installeren. Auteurs horen niet op een podium, al doet de souplesse waarmee sommige schrijvers zich laten interviewen anders vermoeden. Sommige schrijvers hebben het wezen van de publieke persoon onder de knie, maar de meesten moeten het zonder die gave doen. Zo ook Nooteboom, wat hem in mijn ogen des te charmanter maakt.
Wellicht was Nooteboom in zijn jongere jaren een ware performer, ik weet het niet, want ik zag hem gisteren pas voor het eerst, in het Institut Néerlandais, achter een tafel op een platform met felle lichten op zijn gezicht. Schuchter leek hij niet, wel onwennig en slecht op zijn gemak. Hij sprak Frans, uiteraard, want deze man spreekt zijn talen vloeiend, maar toch liep het gesprek niet lekker. Gevangen tussen de zachte stem van de ondervraagster en de schelle woorden uit de speakers, kon hij de vragen slecht verstaan. Ook zijn eigen eruditie bleef achter. Er is een groot verschil tussen ‘je goed verstaanbaar maken’ en ‘meesterlijk spreken’ en dat verschil was hoorbaar. Steeds wanneer Nooteboom tussen de vragen door een paar woorden Nederlands sprak met zijn vertaler, hoopte ik dat hij in het Nederlands verder zou gaan, want in de man die daar op het podium zat, herkende ik nauwelijks de auteur die zijn eigen taal zo machtig is. Optreden in een vreemde taal is blijkbaar nog compromisvoller dan optreden in eigen land.
Gelukkig werden er wel veel zinnige dingen gezegd, over reizen en schrijven en over de mogelijkheden en beperkingen van vertalen. Zo noteerde ik dat reizen een van de weinige manieren is om alleen en tegelijk geheel in de wereld te kunnen zijn en dat het lezen van Proust in het Engels het voordeel heeft, dat de stijl in nieuwe vertalingen voortdurend gemoderniseerd wordt en de boeken daardoor beter leesbaar blijven.
De humorvolle momenten hebben de avond voor mijn gevoel gered. Nooteboom was weinig welwillend om uit eigen werk voor te dragen. Eerder had hij een verzoek al uitgesteld en nadat hij één gedicht had voorgelezen, durfde men nauwelijks te vragen er nog een te kiezen. Nooteboom leek niet te begrijpen waarom men zo graag wilde dat hij voorlas en haalde zijn schouders op: ‘Natuurlijk kan ik er nog een doen – on roule pour vous’,  zei hij, wat misschien het beste vertaald kan worden met ‘U vraagt, wij draaien.’ De auteur als circusaapje van zijn publiek. Ik hoop dat Nooteboom de komende tijd weer ongestoord kan schrijven.