Freedom – Jonathan Franzen

Recensies, interviews en blogstukjes, over Freedom van Jonathan Franzen is heel veel geschreven. De meeste oordelen waren positief en terecht. Freedom is een roman die je ondanks zijn 562 pagina’s in één keer wilt uitlezen. Met humor en precisie toont de auteur hoe levensechte personages denken, voelen en handelen, hoe ze spontane beslissingen nemen en deze vervolgens betreuren.

Freedom is een verhaal over een huwelijk in verval, onwelkome seksuele verlangens, ingrijpende ouder-kind-problemen en teleurstellende carrièrekeuzes tegen een achtergrond van overbevolking en bedreigde biodiversiteit. Kort gezegd: Franzen toont hoe de contemporaine Westerse mens zijn vrijheid benut en hoe dat uiteindelijk iedereen in de problemen brengt.

Want de grenzeloze vrijheid die zo wordt aanbeden, brengt de last van wroeging met zich mee, de wetenschap dat je verschillende mogelijkheden had en de verkeerde hebt gekozen. Bijna alle personages zijn geobsedeerd door het verlangen ‘goed’ te zijn en toch slaagt vrijwel niemand erin te zijn wie ze willen zijn. Het is blijkbaar onvermijdelijk vergissingen te begaan of vuile handen te maken. En dat onvermogen en de daaruit voortkomende wroeging creëert een woede die de notie van die zogenaamde vrijheid reduceert tot het recht op een leven zonder verantwoordelijkheden.

Ergens aan het slot van het boek toont Franzen ons een miserabele bijfiguur, die drie gebroken huwelijken achter de rug heeft waaruit vijf kinderen zijn voortgekomen die hun vader nauwelijks kennen. Het is een figuur die nergens in geïnteresseerd is, zich nergens iets van aan trekt en precies doet waar hij zin in heeft, een opstandige tiener in het lichaam van een gebroken vijftiger, die zijn dagen met een blikje bier begint. En over die man wordt gezegd: ‘You’re a free man.’ Waarop de miserabele bijfiguur antwoord: ‘That I am.’

Gelukkig toont de roman ook de veerkracht van de gemiddelde mens. De problemen die de personages voor zichzelf creëren, worden in de meeste gevallen ook weer opgelost – niet altijd op de efficiëntste manier, maar wel op een wijze die je uiteindelijk voor ieder van hen inneemt.

Freedom is geen puntgave roman – ik begrijp de kritiek die hij krijgt op de vertelstem van Patty, die te veel op de vertelstem van Franzen lijkt en daarom afdoet aan de authenticiteit van de autobiografie – maar geen van de zwakkere kanten die critici noemen, hebben me voldoende geïrriteerd om op het moment dat ik de laatste bladzijde las niet weer opnieuw te willen beginnen.