Filosofie Scheurkalender 2010 (13)

‘Zonder verhaal is er geen schuld.’
(Margaret Atwood, Payback, 2008)

In de tot een boek omgevormde serie lezingen getiteld Payback, verkent Atwood de geschiedenis van ons begrip ‘schuld’. Hoe en waarom is ons systeem van lenen en terugbetalen ontstaan?
Atwood gaat ver terug in de tijd, vergelijkt verschillende culturen en concludeert dat schuld uitsluitend kan bestaan, omdat wij een aangeboren gevoel van rechtvaardigheid hebben. Niet iedereen gedraagt zich eerlijk, betaalt zijn schulden terug of vraagt redelijke rentevergoedingen, maar iedereen begrijpt dat wie een klap verkoopt, een klap terug kan verwachten.
Toch zijn we er nog niet met een gevoel van rechtvaardigheid. Het concept ‘schuld’ veronderstelt ook een geheugen. Zonder een goed geheugen of een boekhouder die alles op papier zet, zullen schulden vergeten worden en daarmee ophouden te bestaan. Iedere schuld heeft een verhaal, een plot waarin verteld wordt wie jij bent, wat je van wie geleend hebt en onder welke voorwaarden. Zonder dat verhaal bestaat de schuld niet.