Filosofiekalender 2010 (1)

‘Zoals melancholie triestheid is, die lichtheid heeft opgenomen, zo is humor komedie, die haar soortelijk gewicht heeft verloren.’ (Italo Calvino,  Zes Memo’s voor het volgende millennium, 1988)

In het eerste essay van Zes Memo’s voor het volgende millennium, waarvan het laatste essay vanwege Calvino’s onverwachte overlijden ongeschreven bleef, onderzoekt de schrijver de betekenis van lichtheid in de literatuur. Wanneer hij zijn eigen literaire carrière probeert samen te vatten, concludeert hij dat het voor hem vrijwel altijd om het wegnemen van gewicht ging. Schrijven heeft een existentiële functie; het is een zoektocht naar lichtheid in reactie op de zwaarte van het leven.
Lichtheid vat hij niet op als frivoliteit. Evenmin als vaagheid of toevalligheid. Lichtheid bestaat in de taal zelf, in het gebruik van de woorden zoals in een gedicht. Het bestaat in de manier van denken en vertellen, ironisch en met zelfspot en het bestaat in beelden, zoals vliegende heksen en zwevende huizen. Voor Calvino zijn melancholie en humor altijd met elkaar verbonden – het zijn vormen van lichtheid, die twijfel oproepen en onze schijnbaar solide wereld uiteen laten vallen in ontelbare atomen.